มหาบุรุษรัตโนดม สมเด็จเจ้าพระยา ๕ แผ่นดิน

มหาวิทยาลัยราชภัฏบ้านสมเด็จเจ้าพระยา

บทความ

ผลาดิศัย สิทธิธัญกิจ

2566-03-27

ชื่อเสียงของสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ (ช่วง บุนนาค) นั้นเป็นที่รู้จักกันดีว่าเป็นผู้มีอำนาจและอิทธิพลมากในแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕
ซึ่งมีบทบาทสำคัญในตำแหน่งผู้สำเร็จราชการแผ่นดินที่ได้สนองพระราชกิจ อันเป็นคุณแก่แผ่นดินจนได้รับการยกย่องและรู้จักดีของชาวต่างประเทศและประเทศที่มีความสัมพันธไมตรีกับประเทศสยาม ด้วยเหตุ ที่เป็นขุนนางผู้ใหญ่ผู้สนองงานพระราชกิจในพระเจ้าแผ่นดินอย่างใกล้ชิดและมีตำแหน่งหน้าที่ต่าง ๆ ในแต่ละรัชกาลมาตลอด จนได้เป็นผู้สำเร็จราชการแผ่นดินในรัชกาลที่ ๕ นั้น นับเป็นผู้มีบทบาทในพระราชกิจสำคัญและได้ทำหน้าที่ต่าง ๆ สนองงานมากมาย จึงมีพระประสาสน์ และหนังสือสั่งการอันเป็นเอกสารจดหมายเหตุ ในภาระหน้าที่การงานนั้น ๆ หากสามารถรวบรวมไว้ก็เป็นเอกสารชั้นต้นที่ทำให้มี การศึกษา สืบค้น และต่อยอดความรู้ จึงขอสนับสนุนให้มีการรวบรวมเอกสารชั้นต้น และเอกสารที่สืบเนื่องในช่วงชีวิตของสมเด็จเจ้าพระยา ผู้สำเร็จราชการแผ่นดินผู้นี้ เพื่อเป็นหอจดหมายเหตุ ที่เก็บรักษาสาระความรู้สำหรับการศึกษาค้นคว้าและ
เรียนรู้กันต่อไป ด้วยเหตุที่สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ (ช่วง บุนนาค) นั้นเป็นขุนนางสำคัญผู้เป็นต้นแบบการทำงานและความคิดสร้างสรรค์อันเป็นคุณของแผ่นดิน โดยเริ่มชีวิตราชการจากการเป็น "มหาดเล็ก" ที่เติบโตในหน้าที่การงานและความสามารถในตำแหน่งต่าง ๆ มาจนได้รับความไว้วางใจให้ดำรงตำแหน่งสูงสุด ของขุนนางคือเป็น "สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์" ในสมัยรัตนโกสินทร์ มีอายุอยู่ในรัชกาลถึง ๕ แผ่นดิน คือท่านเกิดในปลายรัชกาลที่ ๑ และรับราชการ ต่อเนื่องมาจนถึงแก่พิราลัยในรัชกาลที่ ๕ มีอายุได้ ๗๔ ปี มีชีวิตในช่วง พ.ศ. ๒๓๕๑ - ๒๔๒๕ ซึ่งมีเหตุการณ์สำคัญเกิดขึ้นหลายเหตุการณ์ โดยสรุปตามลำดับเพื่อเป็นแนวทางการศึกษา สืบค้น รักษา และต่อยอดให้เกิดการเรียนรู้จากจดหมายเหตุและเอกสารขั้นต้นของมหาบุรุษรัตโนดม สมเด็จเจ้าพระยา ๕ แผ่นดินในอนาคต

สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ นามว่า "ช่วง" เป็นบุตรชายคนโตของสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยูร่วงศ์ (ดิศ บุนนาค) กับท่านผู้หญิงจันทร์ ผู้เป็นธิดาของเจ้าพระยาพลเทพ (ทองอิน) และเป็นน้องของกรมหมี่นนรินทรภักดิ์ คุณชายช่วงเกิดปีมะโรง วันศุกร์ เดือนยี่ ขึ้น ๗ ค่ำ ตรงกับวันที่ ๒๓ ธันวาคม พ.ศ.๒๓๕๑ ในแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก รัชกาลที่ ๑ ณ บ้านสมุหพระกลาโหมซึ่งตั้งอยู่ระหว่างกำแพงพระบรมมหาราชวังกับวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม
ท่านมีพี่น้องร่วมบิดามารดา ๙ คน และมีพี่น้องต่างมารดาอีก ๓๕ คน สำหรับพี่น้องร่วมบิดามารดาเดียวกันนั้น เหลือท่านกับน้องอีก ๔ คน คือ เจ้าคุณหญิงแข เจ้าคุณหญิงปุก เจ้าคุณหญิงหรุ่น และพระยามนตรีสุริยวงศ์ (ชุ่ม) เท่านั้นที่เต็บโตเป็นผู้ใหญ่มาด้วยกัน...

ที่มา : ผลาดิศัย สิทธิธัญกิจ. (๒๕๖๓). มหาบุรุษรัตโนดม สมเด็จเจ้าพระยา ๕ แผ่นดิน . ใน ศรีสมเด็จ ๖๓ (๗๐-๗๕). สมาคมศิษย์เก่าบ้านสมเด็จเจ้าพระยาในพระบรมชูปถัมภ์.

application/pdf

อ 378.593 ม246ศ 2563

tha

มหาวิทยาลัยราชภัฏบ้านสมเด็จเจ้าพระยา. สำนักวิทยบริการและเทคโนโลยีสารสนเทศ

สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ (ช่วง บุนนาค)

จดหมายเหตุ

บุคคลสำคัญ