แม่น้ำ-ลำคลอง สายประวัติศาสตร์: คลองสาน

บทความ

2566-08-21

ชื่อ "คลองสาน" ทำให้คนนึกโยงไปถึงโรงพยาบาลของคนเสียจริต หรือคนบ้า ซึ่งที่จริงก็เกี่ยวข้องกันอยู่เพราะคลองสาน เป็นคลองที่ขุดแยกมาจากฝั่งขวาของแม่น้ำเจ้าพระยาที่เขตคลองสาน เป็นคลองขุดผ่านบริเวณบ้านของสมเด็จเจ้าพระยาทั้ง 3 ท่าน
คือ สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยุรวงศ์, สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาพิชัยญาติ และ สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ เดิมทีเรียกว่า "คลองสามพระยา" เพื่อใช้ในการสัญจรทางน้ำ ต่อมาเรียกกันผิดเพี้ยนไปจนกลายเป็น "คลองสาน" คลองสาน ถือเป็นคลองสายหลักในพื้นที่ ลำคลองเลียบไปกับถนนสมเด็จเจ้าพระยาในปัจจุบัน ผ่านหน้าวัดพิชัยญาติ ลอดผ่านถนนประชาธิปก ผ่านข้างมหาวิทยาลัยราชภัฏธนบุรี และมหาวิทยาลัยราชภัฏบ้านสมเด็จเจ้าพระยา ซึ่งชาวบ้านแถบนั้นเรียกกันติดปากว่า"คลองมอญ" ในย่านคลองสานเต็มไปด้วยเรื่องราว และสถานที่สำคัญมากมายในประวัติศาสตร์ ทั้งยังเป็นนิวาสสถานเดิมของสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี "สมเด็จย่า" ซึ่งเดิมเป็นชาวคลองสาน อีกทั้งยังมีศาสนาสถานเก่าแก่และสำคัญของคนไทย, จีน และอินเดียกระทั่งโรงพยาบาลเพื่อรักษาคนป่วยทางจิตแห่งแรกของไทย คือโรงพยาบาลบ้านสมเด็จเจ้าพระยา
คลองสานเป็นทำเลทองทางการค้า และอุตสาหกรรมในยุคแรกตั้งแต่ท่าเรือท่าดินแดงลงมา มีทั้งโรงสีข้าว โรงเลื่อย โกดังสินค้าอู่ต่อเรือ ยิ่งเมื่อมีการทำสนธิสัญญาเบาว์ริ่ง ทำให้ชาวต่างชาติในบังคับของอังกฤษ เช่น อินเดีย เข้ามาค้าขายมากขึ้น จนทำให้พื้นที่เขตคลองสานเต็มไปด้วยผู้คนหลากหลายเชื้อชาติ จากเดิมที่เป็นพื้นที่สวนผลไม้ ปัจจุบันบ้านเมืองพัฒนามากยิ่งขึ้นประชาชนจากต่างจังหวัดอพยพมาอยู่อย่างหนาแน่น สภาพของท้องถิ่นเปลี่ยนแปลงไปอย่างรวดเร็ว จากสวนผลไม้จึงกลายเป็นอาคารตึกแถว ร้านค้า และคลองที่ร่มรื่น น้ำใสไกลเย็น กลายเป็นน้ำดำปี๋ ส่งกลิ่นเหม็นคลุ้งน่าสะอิดสะเอียนขึ้นมาแทน

ที่มา : แม่น้ำ-ลำคลอง สายประวัติศาสตร์: คลองสาน. (2553,16 พฤษภาคม ). มติชน, 21.

application/pdf

tha

มหาวิทยาลัยราชภัฏบ้านสมเด็จเจ้าพระยา. สำนักวิทยบริการและเทคโนโลยีสารสนเทศ

คลองสาน

คลองสามพระยา

สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยุรวงศ์

สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาพิชัยญาติ

สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์

คลองประวัติศาสตร์