คลองสาน ย่านสำคัญ ทางเศรษฐกิจในอดีตและปัจจุบัน

บทความ

ประภัสสร์ ชูวิเชียร

23-08-2567

คลองสานเป็นชื่อเรียกเขตหนึ่งของกรุงเทพฯในปัจจุบันมีอาณาบริเวณอยู่ทางฝั่งตะวันตกแม่น้ำเจ้าพระยา ประมาณตั้งแต่บริเวณทางทิศใต้สะพานพระพุทธยอดฟ้าฯลงมาตามแม่น้ำจน กระทั่งถึงแถบวัดเศวตฉัตรฯ ในอดีตนั้นแถบนี้ล้วนเป็นสวนกว้างขวาง มีคูคลองทั้งที่เกิดตามธรรมชาติและชุดขึ้นโดยมนุษย์หลายสายที่ใช้สำหรับการคมนาคมและชักน้ำเข้าพื้นที่เกษตรกรรม ตัดผ่านสอดสานกันเป็นเครือข่าย จึงน่าจะเป็นที่มาของชื่อเรียกกันว่าคลองสาน นั่นเอง ครั้นพอเข้าสู่สมัยรัตนโกสินทร์ คลองสานเป็นย่านที่ขุนนางตระกูลบุนนาคซึ่งรับราชการในกรมท่าค้าขายมีบทบาทสำคัญขึ้นดังเห็นได้จากถิ่นฐานบ้านช่องของบุคคลสำคัญในตระกูลนี้เช่น สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยุรวงศ์ (ดิศ) รวมทั้งมีพระอารามที่สายสกุล บุนนาค สร้างไว้มากมายได้แก่ วัดประยุรวงศาวาส วัดพิชยญาติการาม วัดบุปผาราม วัดอนงคาราม กลุ่มบุนนาคนี้เอง คงเปิดให้กลุ่มคนหลากหลายวัฒนธรรมเข้ามาใช้พื้นที่ตั้งถิ่นฐาน เช่น ชาวจีนฮกเกี้ยน ซึ่งปรากฏศาลเจ้าอายุเก่าแก่หลายแห่ง เช่น ศาลเจ้ากวนอู ศาลเจ้าชำไน้เก็ง และชาวมุสลิมที่มาตั้งรกรากทำงานช่าง โลหะและค้าขายอยู่แถบ ตลาดบ้านสมเด็จฯ มีสุเหร่าอย่างน้อยสองแห่งคือ มัสยิดตึกแดง และมัสยิดตึกขาว เป็นต้น

application/pdf

tha

มหาวิทยาลัยราชภัฏบ้านสมเด็จเจ้าพระยา สำนักวิทยบริการและเทคโนโลยีสารสนเทศ

คลองสาน

ตระกูลบุนนาค

สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยุรวงศ์ (ดิศ)

วัดประยุรวงศาวาส

วัดพิชยญาติการาม

วัดบุปผาราม

วัดอนงคาราม

ศาลเจ้ากวนอู

ศาลเจ้าชำไน้เก็ง

มัสยิดตึกแดง

มัสยิดตึกขาว

คลองประวัติศาสตร์