“หลวงพ่อนวม” บุกเบิกการศึกษา กำเนิดโรงเรียนดัง “ศึกษานารี-มัธยมบ้านสมเด็จฯ”

บทความ

วิภา จิรภาไพศาล

05-09-2567

“หลวงพ่อนวม” หรือ สมเด็จพระพุฒาจารย์ (นวม พุทธสรมหาเถระ) (พ.ศ. 2407-2499) มีบทบาทสำคัญในการบุกเบิกการศึกษาไทย ท่านเป็นอดีตเจ้าอาวาสวัดอนงคาราม และเป็นผู้ริเริ่มก่อตั้งโรงเรียนสำคัญ เช่น โรงเรียนศึกษานารี และโรงเรียนมัธยมบ้านสมเด็จเจ้าพระยา ในปี พ.ศ. 2432 ในสมัยรัชกาลที่ 5 ขณะที่ท่านยังเป็นพระอันดับ หรือที่เรียกว่า "ท่านอาจารย์นวม" ได้เปิดโรงเรียนเล็กๆ ในกุฏิของตนเอง โดยเริ่มต้นจากการสอนนักเรียนเพียง 9 คน วิชาที่สอนครอบคลุมวิชาพื้นฐาน เช่น ภาษาไทย เลข และจรรยามารยาท รวมถึงวิชาลูกคิด ซึ่งท่านมีความชำนาญ โรงเรียนนี้เรียกว่า "โรงเรียนประถมอนงค์" และถือเป็นโรงเรียนราษฎร์แห่งแรกๆ ของไทย พอจำนวนนักเรียนเพิ่มมากขึ้นจนกุฏิรองรับไม่ไหว ท่านจึงสร้างโรงเรียนใหม่ในปี พ.ศ. 2434 ชื่อว่า "โรงเรียนอุดมวิทยายน" โดยใช้งบส่วนตัวและเงินบริจาค โรงเรียนได้รับการสนับสนุนจากกรมศึกษาธิการ และสมเด็จพระพุฒาจารย์ยังได้เก็บเงินเดือนจากการทำงานเพื่อขยายโรงเรียนต่อไป
ในปี พ.ศ. 2440 กรมศึกษาธิการได้โอนครูทั้งหมดของโรงเรียนเข้าเป็นครูของรัฐบาล และมอบหมายให้ท่านเป็น "อาจารย์สยามปริยัติ" โรงเรียนของท่านเติบโตขึ้นเป็นโรงเรียนราษฎร์ที่ใหญ่ที่สุดในเวลานั้น และมีลูกศิษย์มากมายที่กลายเป็นข้าราชการสำคัญต่อมา สมเด็จพระพุฒาจารย์ได้ริเริ่มการศึกษาสำหรับนักเรียนหญิง เปิดแผนกสตรีที่ "โรงเรียนสตรีอุดมวิทยายน" ซึ่งต่อมากลายเป็นโรงเรียนศึกษานารี ท่านได้รับการยกย่องอย่างสูงจากรัชกาลที่ 5 สำหรับคุณูปการที่มีต่อการศึกษาไทย

tha

มหาวิทยาลัยราชภัฏบ้านสมเด็จเจ้าพระยา สำนักวิทยบริการและเทคโนโลยีสารสนเทศ

สมเด็จพระพุฒาจารย์ (นวม พุทธสรมหาเถระ)

โรงเรียนศึกษานารี

โรงเรียนมัธยมบ้านสมเด็จเจ้าพระยา

โรงเรียนประถมอนงค์

บุคคลสําคัญ